W świetle ostatnich dyskusji odnośnie nielegalnych imigrantów z ogarniętej wojną Syrii a zarazem zagrożenia islamskim radykalizmem, wiele mówi się o przywróceniu zlikwidowanego w grudniu 2013 r. Karpackiego Oddziału Straży Granicznej w Nowym Sączu. Niewielu z nas zdaje sobie sprawę że w miejscu stacjonowania jednostki w koszarach wojskowych przy ul. 1 Pułku Strzelców Podhalańskich mieścił się niegdyś… stadion sportowy.
Historia koszar wojskowych znajdujących się przy dzisiejszej ul. 1 Pułku Strzelców Podhalańskich ma swój początek pod koniec XIX w. W 1898 r. austriackie c. k. Ministerium Wojny podjęło decyzję o rozpoczęciu planowania budowy kolejnego kompleksu koszarowego w Nowym Sączu (dotychczasowe mieściły się przy ul. Jagiellońskiej). Prace budowlane zasadniczo zostały zakończone pięć lat później w 1902 r., jednak roboty wykończeniowe przeciągnęły się do 1906 r. Cały kompleks był złożony z trzech wolnostojących budynków, pośrodku został usytuowany gmach sztabu, po bokach dwa identyczne budynki koszarowe, całość otoczono zielenią.
Koszary były miejscem stacjonowania słynnego 20. Pułku Piechoty zwanego Dwudziestakami lub Cwancygierami c. k armii. Po rozpadzie Austro-Węgier w 1918 r. i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, austriacki kompleks budynków wojskowych przeszedł pod zarząd i użytkowanie tworzącej się polskiej armii, w wypadku Nowego Sączą w postaci 1 Pułku Strzelców Podhalańskich (1 psp) który stacjonował w tym miejscu do pamiętnego września 1939 r.
Po zakończeniu walk o kształt terytorialny II Rzeczypospolitej i oddaleniu zagrożenia bolszewickiego na wschodzie w 1920 r., niezwłocznie przystąpiono na obszarze całego kraju do normalizacji i organizacji życia codziennego zwykłych obywateli. Jedną z ważnych gałęzi życia społecznego tamtego okresu stał się oczywiście sport. Początkowo w tej dziedzinie największe zainteresowanie i aktywność wykazywało wojsko, które doszło do wniosku, że o możliwościach obronnych odrodzonej Polski miała stanowić nie tylko wartość bojowa samej armii stałej, lecz również morale, tężyzna fizyczna i patriotyzm całego społeczeństwa które w chwili zagrożenia państwa wyzwoliłoby wolę obrony niepodległości. Innymi słowy mówiąc, wojsko miało sprawować pieczę nad rozwojem kultury fizycznej na obszarze całego kraju powołując kluby sportowe jak i rozbudowując lokalną infrastrukturę sportową.
Pod tym względem Nowy Sącz nie pozostał białą plamą na mapie odrodzonego państwa. W 1921 r. z inicjatywy dowództwa powołano do życia Oficerski Klub Sportowy 1 psp z siedzibą przy koszarach wojskowych mieszczących się przy ówczesnej ulicy Józefa Piłsudskiego. Pierwsze wzmianki na temat działalności klubu i budowy stadionu sportowego znajdującego się za murami koszar wyłaniają się z archiwalnych otchłani pod datą 1921 r. Od tego czasu aż do momentu wybuchu II wojny światowej boisko sportowe 1 psp bez przerwy służyło nie tylko wojskowym w codziennym treningu tężyzny fizycznej jak również sądeckim sportowcom amatorom w pewnym etapie historii miasta stając się jedyną sportową areną z prawdziwego zdarzenia.
Wielofunkcyjny obiekt latem pełnił rolę boiska do gry w piłkę nożną, piłę ręczną, koszykówkę czy też siatkówkę. Zimą część boiska była zalewana wodą, tworząc prowizoryczne lodowisko, będące areną zmagań dla hokeistów oraz dla zwykłych amatorskich łyżwiarzy.
Obok ćwiczeń wojskowych, obiekt wielokrotnie był użyczany cywilnym klubom sportowym międzywojennego Nowego Sącza m. in. „Sandecji”, „Strzelcowi”, żydowskiemu „Makkabi” czy też „Gwieździe”. Z chwilą utraty stadionu przy ul. Sienkiewicza przez „Sandecję” w 1928 r., ( o którym przeczytasz tutaj) koszarowe boisko słało się do jesieni 1931 jedynym sensownym obiektem sportowym w mieście. Nie spełniało ono jednak oczekiwań sądeckiego środowiska sportowego, ponieważ nie było ono trawiaste, wręcz białe i twarde, brakowało również trybun z prawdziwego zdarzenia które podniosłyby dostępność zawodów dla nowosądeckich kibiców.
Po powstaniu nowego stadionu „Sandecji” na Błoniach za warsztatami kolejowymi w 1933 r. (o którym przeczytasz tutaj) obiekt 1 psp przeszedł gruntowny remont. Otwarcie nowego stadionu nastąpiło z wielką pompą początkiem stycznia 1933 r. Wśród zaproszonych gości nie zabrakło starosty nowosądeckiego Macieja Łacha, który symbolicznie dokonał przecięcia wstęgi. Sportowym akcentem tego dnia były mecz hokejowy rozegrany pomiędzy drużynami Strzeleckiego Klubu Sportowego Jaworzyna z Krynicy a rzecz jasna gospodarzami obiektu z 1 psp. Zawody stały na wysokim poziomie, gra była ostra i zacięta, ostatecznie zakończona wygraną kryniczan 0-1. Na zakończenie uroczystości, przy dźwiękach pułkowej orkiestry, swój popis jazdy łyżwiarskiej na lodzie dali legendarny sądecki sportowiec tamtego okresu Julian Zubek wraz ze swoją siostrą oraz młodzieńcem o nazwisku Gotman.
Kilka słów należy nadmienić na temat sportowych osiągnięć gospodarzy obiektu. Nowosądecki Wojskowy Klub Sportowy powstał w 1921 r., nieprzerwanie działając do 1939 r. Był to wielosekcyjny klub, którego członkami nie mogli być cywile a jedynie żołnierze 1 pułku strzelców podhalańskich służby stałej jak i rezerwowej. Klub nie powstał tylko i wyłącznie z myślą podniesienia tężyzny fizycznej w szeregach żołnierzy 1 psp. W zamierzeniu sztabu generalnego wojskowe kluby sportowe miały również szerzyć kulturę fizyczną wśród okolicznej miejscowej ludności cywilnej m. in. poprzez rozbudowę infrastruktury sportowej oraz organizowanie szeregów imprez sportowych na terenie miasta.
Aby w Nowym Sączu początku lat dwudziestych ubiegłego wieku wojskowi mogli wypełnić swoją misję należało stworzyć odpowiednie warunki do uprawiania sportu w naszym mieście. Stąd też w niedługim czasie po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej przystąpiono do budowy boiska sportowego przy koszarach. Podobne wojskowe kluby sportowe, w których z powodzeniem trenowano zarówno dyscypliny letnie jak i zimowe, powstawały też w innych miastach garnizonowych (Tarnów, Rzeszów, Kraków). Na początku lat dwudziestych XX w. klub był motorem napędowym sądeckiego sportu, wkładając ogromną pracę na rzecz rozwoju kultury fizycznej oraz przysposobienia wojskowego.
Między 1928 r. a 1933 r. z racji braku innych boisk piłkarskich w Nowym Sączu rozgrywano tutaj liczne mecze piłkarskie. Nie był to obiekt wolny od poza boiskowych wydarzeń. W listopadzie 1932 r. przy 1500 publiczność obiekt gościł czołową krakowską żydowską drużynę „Makkabi” która zmierzyła się z miejscową Sandecją. Gra była nadzwyczaj brutalna i ostra, zakończona rezultatem 3:2 dla zespołu przyjezdnych. Rozwścieczona sądecka publika wtargnęła na boisko po końcowym gwizdku sędziego chcąc się dobrać do skóry piłkarzom „Makkabi”. Szybka interwencja wojska obstawiającego spotkanie zapobiegła większym skandalom.
Jednak nie zawsze wojskowi okazywali się tak otwarci dla „cywilów”, nie zawsze udostępniając swoje obiekty pozostałym klubom sportowym Nowego Sącza. Jak donosi warszawski „Nowy Głos” w czerwcu 1938 r. sporym obyczajowym skandalem na tle narodowościowym zakończył się jeden z ligowych meczy piłkarskiej klasy „A” pomiędzy jedenastkami „Sandecji” i „Jaworzyny” Krynica mający się odbyć na boisku koszarowym 1psp. Zawody miał poprowadzić z ramienia Krakowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej sędzia Juda Metzler. Mecz jednak nie doszedł do skutku. Przed jego rozpoczęciem do sędziego podszedł jeden z działaczy „Sandecji”, oznajmiając według relacji, że dowódca pułku płk Alferd Krajewski nie życzy sobie, żeby Żyd sędziował zawody na boisku koszarowym. Juda Metzler rozkazem oficera inspekcyjnego i korpusu oficerskiego miał opuścić teren koszar.
Piotr Kazana
Bibliografia:R. Aleksander, Dzieje kultury fizycznej i turystyki w Nowym Sączu, Nowy Sącz 1994. Z. Beiersdorf, Krasnowolski B., Przekształcenia urbanistyczne, architektura i sztuka, [w] Dzieje miasta Nowego Sącza, t. II, Nowy Kraków 1993, s. 495-586. D. Weimer, Złota Księga Sandecji 1910-2010, Nowy Sącz 2010. Prasa: Express Ilustrowany 1933, Kolejowe Przysposobienie Wojskowe 1933, Nowości Ilustrowane, 1911, Nowy Głos 1938, Przegląd Sportowy 1921-1939, Podhalański Kurier Tygodniowy 1928.
Poprzednie teksty z cyklu „Sportowe areny Nowego Sącza”: [Stara Sandecja] [Stadion na Błoniach za Warsztatami Kolejowymi] [Skocznie narciarskie]
