Mija 200 lat od założenia I Gimnazjum w Nowym Sączu. To najstarsza szkoła średnia na Sądecczyźnie, która stała się prawdziwą kuźnią nie tylko sądeckiej ale także polskiej elity. Od 1818 roku opuszczali ją wybitni politycy, naukowcy, literaci – ludzie wielu innych pasji oraz zawodów.
Na 200-lecie szkoły przedstawiam 10 absolwentów I Gimnazjum, którzy zmienili bieg historii Polski i Nowego Sącza. Oczywiście jest to ranking subiektywny, ale warto się zapoznać z niektórymi absolwentami szkoły.
Opracowanie: Łukasz Połomski
10Henryk Barycz (1901–1994) – profesor historii UJ (od 1957 r.), uczeń profesora Stanisława Kota.
W latach 30. kierownik Archiwum UJ. W latach 1949–1953 jako „siła reakcyjna” został przeniesiony na Uniwersytet Wrocławski, jednak później wrócił do Krakowa. Między 1956 a 1958 był dziekanem Wydziału Filozoficzno – Historycznego. Autor 647 publikacji. Wybitny znawca historii UJ, okresu nowożytnego, szczególnie reformacji. Barycz był doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (1984 r.), wiceprezesem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie (1989–1994).
9Artur Berson (1859 – 1942) – profesor, pionier aeronautyki, wybitny fizyk i meteorolog.
Pracował i nauczał w Niemczech. Jeden z twórców medycyny lotniczej, opracował zagadnienia choroby dekompresyjnej. Badał także warunki klimatyczne w wielu rejonach świata, m.in. na Spitsbergenie i w Afryce. Rekordzista świata w wysokości lotu balonem (10 800 m) z 1901 roku.
8Marian Chodacki (1898-1975) – absolwent Wydziału Prawa UW, kpt WP, legionista, oficer Sztabu Generalnego WP.
Attache wojskowy w Finlandii i Szwecji (1927-1931), charge d’affaires poselstwa RP w Czechosłowacji (1935-1936), od 30 XII 1939 r. Komisarz Generalny RP w Wolnym Mieście Gdańsku, wydalony przez Niemców 1 września 1939 r., żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, minister pełnomocny konsulatu RP w Nowym Jorku, kierownik Samodzielnej Ekspozytury Wywiadowczej „Estezet” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Nowym Jorku (1943-1945), po wojnie dyrektor Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, kawaler m.in. Orderu VM i francuskiej Legii Honorowej.
7Józef Dietl (1804 – 1878) – lekarz, prezydent Krakowa i rektor UJ.
Po ukończeniu Gimnazjum w Nowym Sączu studiował we Lwowie, a następnie w Wiedniu, gdzie obronił doktorat z medycyny. Zatrudniony na UJ, w 1861/1862 r. został rektorem uczelni. Twórca balneologii. W latach 1866 – 1874 prezydent Krakowa. Honorowy Obywatel Krakowa i Nowego Sącza.
6Julian Dunajewski (1821 – 1907) – minister skarbu w Austro-Węgrzech w latach 1880 – 1891.
Profesor prawa na Akademii w Bratysławie. Trzykrotnie wybierany rektorem UJ, pełnił wiele funkcji na uczelni. Doktor honoris causa UJ. Członek Rady Państwa i Parlamentu aż do śmierci. Wybierany był na posła z ziemi sądeckiej, Honorowy Obywatel Nowego Sącza. Jako minister uchronił Austrię przed kryzysem ekonomicznym. Jego bratem był kardynał Albin Dunajewski, metropolita krakowski, również absolwent I Gimnazjum.
5Stefan Jarosz (1903–1958) – uczestnik wielu wypraw do Ameryki Północnej, gdzie był inicjatorem utworzenia Związku Podhalan i jego honorowym prezesem.
Naukowiec, działał na rzecz ochrony przyrody, jako jeden z pierwszych sformował postulat utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. W latach 1945–1950 był Naczelnikiem Parków Narodowych i Rezerwatów w tymże ministerstwie. Pracował na Uniwersytetach w Poznaniu i Warszawie (kierownik zakładu biogeografii). Wiceprezes PTTK.
4Bronisław Pieracki (1895-1934) – syn naczelnika straży skarbowej.
W latach 1906 – 1914 uczęszczał do I Gimnazjum w Nowym Sączu, był członkiem Związki Walki Czynnej, Związku Strzeleckiego, Związku Jastrzębiego. W czasie I wojny światowej dowódca 7. kompanii 4. Pułku Piechoty Legionów. Od maja 1918 r. komendant Polskiej Organizacji Wojskowej w Nowym Sączu. Następnie pracował w administracji, Minister Spraw Wewnętrznych i Oświecenia Publicznego. Został zamordowany w zamachu. Pochowany w Nowym Sączu.
3Emanuel Ringelblum (1900 – 1944) – historyk, badacz dziejów polskich.
Do 1939 r. pracował naukowo w Warszawie. W czasie II wojny światowej stworzył archiwum getta warszawskiego – bezcenne źródło dla dziejów Holocaustu. Zastrzelony w 1944 r. Patron Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, jeden z najbardziej znanych mieszkańców Nowego Sącza na całym świecie.
2Eugeniusz Romer (1871 – 1954) – twórca polskiej kartografii, geograf.
Absolwent Gimnazjum w Nowym Sączu z 1889 r. Profesor Uniwersytetu we Lwowie i w Krakowie, doktor honoris causa UJ i Uniwersytetu w Poznaniu. Wiceprezydent Międzynarodowej Unii Geograficznej, członek AU. Autor wielu publikacji, odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Absolwentem szkoły był także jego brat Jan Romer, późniejszy wybitny generał.
1Bolesław Wieniawa – Długoszowski (1881 – 1942) – polityk, żołnierz, legenda II Rzeczpospolitej.
Zdał maturę w 1900 r., w tym samym kiedy Stanisław Stroński, późniejszy endecki publicysta. Działacz Związku Strzeleckiego i żołnierz Legionów, adiutant Józefa Piłsudskiego. Wraz z Naczelnikiem przygotowywał wyprawę na Wilno i rok później kampanię kijowską. Dowodził wojskami w czasie wojny polsko-bolszewickiej i brał udział w Bitwie Warszawskiej. W II RP był także dyplomatą. 25 września 1939 r. Prezydent RP Ignacy Mościcki, skorzystał z uprawnień danych mu przez Konstytucję Kwietniową i wyznaczył go na swego następcę na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju. Niestety plany przejęcia urzędu nie powiodły się.
