Jak to ze stadionami Sandecji było?

Wiadomo, że Sandecja i lokalna polityka często idą w parze. Temat budowy stadionu miejskiego przy ulicy Jana Kilińskiego rozgrzewa umysły już nie tylko kibiców, ale wszystkich nowosądeczan. A jak to wyglądało w przeszłości? Czy najstarszy klub sportowy na Sądecczyźnie od zawsze odgrywał ważną polityczną rolę? Od zawsze rozgrywał swoje mecze przy Kilińskiego 47? Czy stadion służył jedynie piłkarzom? Zapraszamy do lektury.

Jordanówka Kowalskiego i Błonia Wojskowe

Historia miejskich inwestycji w sportowe zaplecze Nowego Sącza rozpoczyna się początkiem ostatniego dziesięciolecia XIX w. 14 sierpnia 1892 r. tuż nad brzegiem Dunajca, na Wólkach, został oddany do użytku wielofunkcyjny park gier i zabaw ruchowych „Jordanówka Kowalskiego ”. Co warto zaznaczyć, po parku dr. Henryka Jordana w Krakowie był to dopiero drugi taki obiekt w ówczesnej Galicji. Nowosądecki park został nazwany na cześć swojego pomysłodawcy i częściowego fundatora, Antoniego Wierusza Kowalskiego. Niestrudzony pedagog wraz z żoną Eleonorą nie szczędzili czasu, energii i funduszy, aby urzeczywistnić swoje marzenie.

W tym miejscu swoje pierwsze sportowe kroki postawiła niezliczona ilość młodych ludzi. Jak się okazało, był to pionierski czas dla wielu dyscyplin w Nowym Sączu i okolicy. W szczególności rozwinęły się gry i zabawy ruchowe, z których najpopularniejsza okazała się piłka nożna, o czym niejednokrotnie pisała galicyjska prasa. To właśnie tam, jak donosiła krakowska „Nowa Reforma” jesienią 1909 r., niedawno założona w murach II Gimnazjum w Nowym Sączu drużyna piłki nożnej „Sandecja” rozegrała jeden ze swoich pierwszych w historii meczów. Niestety, lokalizacja okazała się fatalna, ponieważ wręcz corocznie była zalewana przez wezbrane wody Dunajca (więcej na temat „Jordanówki” przeczytasz tutaj https://twojsacz.pl/wcks-dunajec-na-nieznanej-tasmie-z-lat-70-film/ ). Drugie miejsce do gry w piłkę znajdowało się, na heleńskich pastwiskach po drugiej stronie nieujarzmionej rzeki. Nie mniej popularne były wojskowe błonia, położone tuż za Warsztatami Kolejowymi. Tam „Sandecja” rozegrała kilka meczów do momentu wybuchu I wojny światowej w 1914 r.

Stadion za Domem Robotniczym przy ul. Henryka Sienkiewicza

Kiedy wojenne zawieruchy dobiegły końca i na mapę Europy powróciła niepodległa Rzeczpospolita, przyszedł czas na odbudowę życia sportowego Nowego Sącza. Reaktywowana robotnicza „Sandecja” pierwsze mecze w niepodległym kraju rozgrywała na boisku koszarowym 1 Pułku Strzelców Podhalańskich przy ul. Józefa Piłsudskiego (obecnie ul. 1 Pułku Strzelców Podhalańskich, więcej na jego temat przeczytasz tutaj https://twojsacz.pl/sportowe-areny-miasta-odc-4-boisko/ ), nowym boisku „Sokoła” przy Alei Ignacego Mościckiego (obecnie Aleja Wolności tzw. „Stara Sandecja”) oraz ponownie na „Jordanówce”. Rozwijający się klub jesienią 1923 r. wybudował przy ul. Henryka Sienkiewicza za Domem Robotniczym pierwszy w mieście stadion sportowy z prawdziwego zdarzenia.

Obiekt posiadał drewniane ogrodzenie, niewielkie trybuny. Kasy i prowizoryczne rozbieralnie mieściły się w budynku pobliskiej dawnej piekarni Powszechnej Spółdzielni Spożywców. To właśnie na nim w 1924 r. „Sandecja” zadebiutowała meczem z „Metalem” Tarnów w krajowych rozgrywkach mistrzowskich klasy „B” Krakowskiego Związku Okręgowego Piłki Nożnej. Stadion dumnie służył do lata 1927 r wszystkim sportowcom, nie tylko zrzeszonym w „Sandecji”. W wyniku politycznych tarć po przewrocie majowym z 1926 r., odmówiono klubowi, związanemu z środowiskiem socjalistów niepopierających działań Józefa Piłsudskiego, dalszej dzierżawy terenu. Był to gwóźdź do trumny dla „Sandecji”. W wyniku politycznej wojenki, klub zniknął z sportowej mapy miasta na blisko cztery lata.

Stadion Kolejowego Przysposobienia Wojskowego przy ul. Stanisława Szczepanowskiego

Nowe rozdanie przyszło w 1931 r. Wówczas za sprawą Franciszka Krupskiego przystąpiono do odbudowy „Sandecji”. Z racji kolejowych i robotniczych powiązań, nowy zarząd zadecydował o przystąpieniu do państwowej, i zarazem piłsudczykowskiej, organizacji Kolejowego Przysposobienia Wojskowego. W zamian, do klubu popłynęły środki pieniężne umożliwiające budowę godnej infrastruktury. W maju 1933 r. klub oddał do użytku nowoczesny wielofunkcyjny stadion za Warsztatami Kolejowymi. Posiadał boiska do piłki nożnej, piłki siatkowej, ręcznej, koszykówki a nawet ogródek z placem przeznaczonym do gimnastyki oraz innych gier i zabaw ruchowych. Całość została otoczona drewnianym ogrodzeniem.

Główne boisko do piłki nożnej posiadało piękną wysoką drewnianą trybunę, której nie powstydziłby się kluby krakowskie. W kolejnych latach obiekt był ulepszany. Zainstalowano nagłośnienie, dobudowano murowane trybuny, do szatni doprowadzono bieżącą wodę. Prawdziwym hitem było zainstalowanie profesjonalnego zegara szwajcarskiej firmy Omega. Takiego cuda próżno było szukać na wielu ówczesnych stadionach w Polsce. Kres istnienia obiektu przyniosły wydarzenia II wojny światowej. Został przez Niemców zniszczony. Po jej zakończeniu nie przystąpiono do odbudowy. Teren, gdzie znajdował się stadion, został zabudowany przez rosnące w oczach Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Nowym Sączu (więcej na temat obiektu przeczytasz tutaj https://twojsacz.pl/sportowe-areny-miasta-dawny-stadion-sandecji/ )

Powrót na „Jordanówkę” i „Stara Sandecja”

W raz z nową powojenną, komunistyczną rzeczywistością, przyszły nowe realia, w jakim przyszło funkcjonować klubom sportowym. Struktura i organizacja została przeszczepiona prosto ze Związku Sowieckiego. „Sandecja” znalazła swoją przystań przy Związku Zawodowym Kolejarzy, i w pewnej części była finansowana przez kolej. Z racji zniszczenia przedwojennego stadionu, klub chwilowo powrócił na boisko „Jordanówki”. Tam 15 kwietnia 1945 r. rozegrano pierwsze powojenne zawody z zespołem „Świt” Nowy Sącz. Przez blisko kolejne dwa lata „Sandecja” rozgrywała tam mecze ligowe i towarzyskie. Sytuacja zmieniła się w maju 1947 r. Klub przeniósł się na nowy stadion wybudowany przy Alei Wolności w miejscu przedwojennego boiska Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Obiekt mógł pomieścić pięć tysięcy widzów, posiadał ogrodzenie, i trybuny. Latem służył nie tylko piłkarzom, ale również lekkoatletom czy siatkarzom. Zimą zamieniał się w arenę hokejową. Do historii tego miejsca przeszła słynna „stodoła”. Był to drewniany budynek znajdujący się za ogrodzeniem stadionu od strony bramki od przy Domu Żołnierza. Na niej kończył się każdy mocno uderzony niecelny strzał. Stąd w żargonie sądeckich kibiców stodoła stała się synonimem piłkarskiego strzeleckiego pudła. Stadion zakończył swoje funkcjonowanie w 1970 r. Wówczas z okazji dwudziestopięciolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Sandecja” uzyskała o władz nową lokalizację nad rzeką Kamienicą przy ul. Jana Kilińskiego 47. W tym miejscu wzniesiono nowy stadion sportowy (więcej na temat „Starej Sandecji” przeczytasz tutaj https://twojsacz.pl/sportowe-areny-miasta-odc-1-al-wolnosci-stara-sandecja/ )

Stadion Sandecji przy ul. Jana Kilińskiego 47

Na obecny adres ul. Jana Kilińskiego 47 „Sandecja” przeprowadziła się oficjalnie w dniu Święta Pracy, 1 maja 1970 r. Tego dnia odbyło się wielkie otwarcie. Inicjatorem budowy był Wiesław Oleksy, a koszt budowy wyniósł sześć milionów ówczesnych złotych. Obiekt posiadał oddzielny budynek klubowy z szatniami i dwoma boiskami treningowymi.

Uroczystego przecięcia wstęgi dokonali wiceprzewodniczący Prezydium wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie Zdzisław Wójtowicz i I sekretarz KP PZPR w Nowym Sączu Alfred Potoczek. Jednak piłkarze klubu, już trochę mniej oficjalnie, zadebiutowali na nim jeszcze przed wielkim świętem dla sądeckiego sportu. Pod koniec kwietnia „Sandecja” rozegrała trzecioligowe ligowe spotkanie z drużyną „Fablok” Chrzanów. Gospodarze wygrali 2:1, a autorem pierwszej bramki na nowym stadionie był Wacław Grądziel, jedna z wielkich legend klubu.

Na oficjalną inaugurację przypadł wielki międzynarodowy mecz młodzieżowych jedenastek reprezentacji Polski i Węgier. Świadkami porażki młodych polskich piłkarzy 2:3 było około osiem tysięcy ludzi. Co warto podkreślić, autorem jednego z goli był Jerzy Zawiślan, wychowanek „Sandecji”. W późniejszych latach jeszcze kilkukrotnie można było na nim zobaczyć mecze reprezentacji młodzieżowych, nie tylko w piłce nożnej.

Stadion służył nie tylko piłkarzom, ale również lekkoatletom i nowosądeckim rugbistom. Rozegrano tutaj m. in. lekkoatletyczny międzypaństwowy mecz młodzieżowych reprezentacji Polski Republiki Federalnej Niemiec oraz rugby pomiędzy Polską a Czechami w ramach eliminacji do mistrzostw Europy. Również wielokrotnie skorzystali z niego kolarze, kończąc rundą na bieżni międzymiastowe wyścigi. Oprócz wydarzeń sportowych miały tu miejsce ważne wydarzenia wykraczające poza te ramy. 15 sierpnia 1981 r. został poświęcony pierwszy na Sądecczyźnie sztandar NSZZ „Solidarność” ZNTK. Aktu poświęcenia dokonał ks. biskup Józef Gucwa w obecności kilku tysięcy Sądeczan. W 1998 r. stadion zmienił swojego patrona na księdza Władysława Augustynka.

Piotr Kazana

Bibliografia:

Prasa:

„Echo Krakowa”, 1970,

„Gazeta Krakowska”, 1970,

„Kurjer Podhalański”, 1927-1928,

„Nowa Reforma” 1909,

„Nowości Ilustrowane”, 191,

„Słowo Polskie”, 1910-1911,

„Szkolnictwo Ludowe”, 1892,

„Wiek Nowy”, 1909-1910,

Publikacje:

Bicepsy Sądecczyzny, pod red. A. Florek, Nowy Sącz 2021,

P. Kazana, Geneza i rozwój piłki nożnej w Nowym Sączu do 1914 r., „Rocznik Sądecki”, t. XLVIII, Nowy Sącz 2020.

J. Leśniak, S. Sikora, Panorama sądeckiego sportu, t.1-2, Nowy Sącz 2016,

D. Weimer, Złota Księga Sandecji 1910-2010, Nowy Sącz 2010,