Kino „Przyjaźń” w Nowym Sączu

Budynek, w którym chyba każdy z mieszkających w Nowym Sączu był choć raz w życiu. Zmieniały się nazwy działającego tu kina, zmieniały gusta publiczności i preferowane kinematografie… Ale budynek, przynajmniej z zewnątrz, wygląda niezmiennie od dziesiątek lat…

Dziś nie będziemy się wymądrzać tylko po prostu przytoczymy fragment historii „Sokoła” ze strony Kina „Sokół”. Pochodzi z dwóch opracowań. 1. Kazimierz Golachowski, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Nowym Sączu 1887-1937 wydanie drugie poprawione, z posłowiem Józefa Bieńka, Nowy Sącz. 2. Tadeusz Aleksander, Życie społeczne i przemiany kulturalne Nowego Sącza w latach 1870-1990, Kraków 1993. Jak wynika z opracowań, widoczne na zdjęciu kino Przyjaźń działało pod tą nazwą w latach 50.

Historia kina w Sokole, sięga pierwszej dekady XX wieku. Od 1910 roku bowiem prywatni przedsiębiorcy wynajmowali salę w budynku Towarzystwa Gimnastycznego Sokół na prowadzenie „przedstawień kinowych”, które cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród nowosądeckiej publiczności.

Jako pierwszy działalność kina w sposób profesjonalny zorganizował w 1913 roku Reiss Herman. Nadał mu nazwę „Iluzjon”, sprowadził aparat Gaumonta i zatrudnił stałego operatora. Seanse odbywały się dwa razy w tygodniu w sobotę i niedzielę o godz. 16:00, 18:00, 20:00. Zmieniany co tydzień program sprawił, że kino cieszyło się sporym powodzeniem przynosząc jego właścicielowi godziwe zyski.

W 1919 roku, po uzyskaniu koncesji, kino przeszło pod zarząd Towarzystwa Gimnastycznego Sokół i rozpoczęło swoją działalność pod nazwą „kinoteatr w Sokole”. Jego kierownikiem został wiceprezes Towarzystwa Gimnastycznego – Piotr Kosiński. Początkowo w kinie pokazywano filmy nieme z muzyką na żywo. W 1931 roku zakupiono nową aparaturę do projekcji filmów dźwiękowych i od tego momentu jego popularność wzrosła jeszcze bardziej. Repertuar dobierano bardzo starannie. Wyświetlano najlepsze filmy polskie i zagraniczne z udziałem znakomitych współczesnych aktorów.

Wrzesień 1939 sparaliżował w mieście wszelkie działania społeczne, artystyczne i kulturalne. W marcu 1941 roku Niemcy otworzyli w budynku Sokoła kino „Dunajez”, którego kierownikiem został Arnold Decker.

Kino „Dunajez” początkowo funkcjonowało jako obiekt „tylko dla Niemców”. Ponieważ jednak nie przynosiło oczekiwanych zysków, w styczniu 1942 roku udostępnione zostało także Polakom. Jego repertuar stanowiły w większości filmy niemieckie i włoskie oraz poddane starannej cenzurze niektóre przedwojenne komedie polskie.

Po wojnie budynek przeszedł na własność skarbu państwa. Uruchomione w nim w 1945 roku kino otrzymało nazwę „Świt”, zaś jego pierwszym kierownikiem został starszy operator, wieloletni współpracownik Sokoła – Franciszek Górski.

W 1952 kino zmieniło nazwę na „Przyjaźń”, a w latach 1957 – 1993 funkcjonowało jako „Podhale”. Kolejni kierownicy kina dbali o dobór jak najlepszego repertuaru i udział w różnych ogólnopolskich inicjatywach na rzecz upowszechniania sztuki filmowej. W celu podniesienia standardu projekcji w 1965 roku w kinie zainstalowano ekran panoramiczny, a w 1968 roku dokonano na widowni wymiany krzeseł na fotele. Warto przypomnieć, że w okresie od maja 1948 roku do końca marca 1986 roku w jednosalowym wówczas kinie wyświetlono 3 416 tytułów filmowych, w większości przypadków do 12 seansów na każdy film, zaś rekordem frekwencyjnym był „Pan Wołodyjowski” (1969) – 32 296 widzów. Rekord ten został pobity dopiero w 1999 roku przez film „Ogniem i mieczem”- 59 948 widzów.

W styczniu 1993 roku budynek Sokoła został przejęty przez Wojewódzki Ośrodek Kultury, który – po remoncie w październiku 1993 roku – uruchomił kino pod historyczną nazwą SOKÓŁ.

Zobacz też: 130 lat nowosądeckiego „Sokoła”