28 sierpnia 2022 roku, w 80. rocznicę ostatniego transportu Żydów z Nowego Sącza do obozu zagłady w Bełżcu, u zbiegu ulic Tymowskiego, Berka Joselewicza i Kazimierza Wielkiego odsłonięto Skwer Pamięci Ofiar Zagłady z pomnikiem – tablicami z wyrytymi nazwiskami 11966 ofiar Holokaustu, związanych z naszym miastem.
Skwer Pamięci Ofiar Zagłady powstał w centrum Nowego Sącza, niedaleko synagogi i na terenie, gdzie w czasie okupacji niemieckiej utworzono getto. Jego głównym pomysłodawcą jest Dariusz Popiela, kajakarz górski, olimpijczyk i działacz społeczny, który w ramach projektu „Ludzie, Nie Liczby” i przy współpracy m.in. Sądeckiego Sztetlu i wolontariuszy, od lat stara się o imienne upamiętnienie ofiar Zagłady.
W uroczystości odsłonięcia pomnika wzięło udział m.in. kilkudziesięciu potomków sądeckich Żydów, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego Izraela, Stanów Zjednoczonych i Niemiec, duchowni różnych wyznań, władze miasta. W trakcie uroczystości symultanicznie odczytano nazwiska wszystkich ofiar, które nazwisko wyryto na kamiennych tablicach.
Gość honorowy niedzielnej uroczystości, ocalała z Zagłady Sara Melzer, mówiła m.in. „Dzięki dzisiejszemu wydarzeniu miasto Nowy Sącz zapisuje piękny rozdział w żydowskiej historii Europy środkowej i wschodniej i jest przykładem dla innych”.
Budowa została sfinansowana z prywatnych środków darczyńców. Jak podkreśla Dariusz Popiela, lista sądeckich Żydów zamordowanych przez Niemców w Holokauście, powstała pod nadzorem historyka Łukasza Połomskiego, w wyniku wieloletnich kwerend naukowych przeprowadzonych w instytucjach wielu państw.
W okresie międzywojennym Żydzi stanowili około jedną trzecią mieszkańców Nowego Sącza. Po wybuchu II wojny, Niemcy utworzyli getto w sierpniu 1940 roku; trafili do niego także Żydzi z okolic miasta oraz innych rejonów Polski. W szczytowym momencie przebywało w nim około 16 tys. osób. Likwidacja getta, w ramach tzw. akcji Reinhardt, rozpoczęła się 23 sierpnia 1942 roku. Kilkuset mężczyzn po tzw. selekcji wysłano do obozów pracy, a kilkanaście tysięcy pozostałych w trzech transportach wywieziono do obozu śmierci w Bełżcu.
