Strona główna Wczoraj i dziś

Ogród Miejski – Park Mickiewicza – Planty

Reklama
Pocztówka z okresu międzywojennego

W czasach, kiedy Nowy Sącz intensywnie gonił wielkie ośrodki miejskie w Galicji, powstawały różne parki i miejsca rekreacji. Jednym z nich jest Ogród Miejski, a więc popularne Planty, których historia sięga końca XIX wieku.

Od średniowiecza na skraju dzisiejszych Plant stał kościół świętego Walentego, a obok niego szpital dla trędowatych, cmentarz oraz łaźnia. Zabudowania powstały z fundacji mieszczan w XV w. Kościół wspomniany był już w 1490 roku. W 1639 roku przebudowano świątynię, a właściwie powstała ona od nowa. 13 grudnia 1655 roku została spalona czasie „potopu szwedzkiego”. Do dziś podczas prac ziemnych koło siedziby starostwa są wykopywane kości pochodzące ze starego cmentarza. Historyków i archeologów zupełnie to nie powinno dziwić.

Reklama

W 1884 roku Rada Miasta podjęła decyzję o utworzeniu wzdłuż dzisiejszej Jagiellońskiej Ogrodu Miejskiego. Realizacja decyzji nastąpiła rok później. Ówcześni śmiali się, że park powstał nieopodal domu burmistrza Włodzimierza Olszewskiego. Plotkowano, że włodarz miasta chciał, aby jego dzieci bawiły się w pięknym miejscu, a nianie miały gdzie spacerować z potomstwem Olszewskiego. Oczywiście były to plotki, a Sącz wzorem większych miast Galicji również tworzył zielone przestrzenie. Decyzja o ulokowaniu takiego miejsca była przejawem tworzenia się nowoczesnej tkanki miejskiej.

planty w Nowym Sączu z pomnikiem Adama Mickiewicza
Planty w Nowym Sączu. Pocztówka z początku XX wieku. Źródło: Fotopolska.eu

W tym czasie utworzono stanowisko ogrodnika miejskiego (w latach 1890-1900 był nim Karol Adamczyk). Teren ogrodu poszerzono po śmierci właściciela dworku przy Jagiellońskiej 35, najpierw Onufrego Trembeckiego, potem Józefa Wieniawy Zubrzyckiego w 1900 r. Przekazali oni swój ogród miastu, z przeznaczeniem na poszerzenie Plant. Park poszerzono w 1905 roku, podobnie w 1906 r. Wtedy to na rzecz parku wydzierżawił swój ogród Wiktor Oleksy, zarządca tegoż parku i późniejszy burmistrz miasta.

Park w XIX wieku był popularnym miejscem spotkań Sądeczan. Odbywały się tutaj różne zabawy i koncerty, jak choćby orkiestry „Harmonia”. Znajdowały się tam cztery klomby, a całość miała budowę kwaterową. Po środku stała altana, gdzie można było kupić napoje. Po postawieniu w parku pomnika Mickiewicza (1898 r.) ogród zaczęto nazywać Parkiem Mickiewicza. Nazwa dziś zupełnie zapomniana.

Planty w Nowym Sączu. Pocztówka z okresu międzywojennego

W czasie I wojny światowej, tuż po jej wybuchu, na Plantach w godzinach porannych działała szkoła żeńska… Był to pomysł Rady Szkolnej Miejscowej, bowiem okoliczne sale lekcyjne zajęli wojskowi. Deszcz i hałas uliczny nie pozwalał na swobodne prowadzenie zajęć, naukę przerwano i skończyła się ta pionierska „zielona szkoła”.

Pocztówka z okresu międzywojennego

W 1918 r. pojawił się Dąb Wolności zasadzony na pamiątkę odzyskania niepodległości. Na terenie ogrodu w okresie międzywojennym kiosk prowadził Wincenty Kalisz. Na alejkach można było spotkać cyklistów, spacerowiczów i wypoczywające rodziny.

Ważnym miejscem dla patriotycznych uroczystości był Grób Nieznanego Żołnierza. Znajdował się obok nieistniejącego dziś pomnika Adama Mickiewicza. W 1925 r. powstał najbardziej znany Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Wzorem stolicy również inne miasta przygotowały takie miejsca, gdzie obywatele II RP mogli czcić bohaterskich żołnierzy.

28 czerwca 1925 r. stosowna płyta została odsłonięta na sądeckich Plantach. Uroczystość miała niezwykle podniosły charakter. Wzięli w niej udział dowódcy i żołnierze 1 PSP, duchowieństwo, władze miasta i rzesze Sądeczan. Grób był symbolicznym miejscem, gdzie mieszkańcy i odwiedzający miasto goście oddawali hołd walczącym o niepodległą Polskę w latach niedawnych wojen. Na płycie umieszczono napis „Nieznanemu Żołnierzowi Poległemu Za Ojczyznę 1914-1920”. Grób dekorowali harcerze, spotykali się przy nim uczniowie z okazji świąt narodowych.

Bez wątpienia najważniejszym dniem w historii międzywojennych Plant był 21 października 1928 roku. Wówczas w mieście gościł Prezydent Ignacy Mościcki, który brał udział w poświęceniu sztandaru 1 Pułku Strzelców Podhalańskich. Po nabożeństwie Mościcki spotkał się z dziećmi pod Dębem Wolności na Plantach. Najmłodsi Sądeczanie złożyli symboliczny „hołd” Głowie Państwa. Ten z wdzięcznością wyasygnował pieniądze dla biednych i sierot. Piękny wiersz wyrecytowała Rózia Jędrzejczykówna, a dzieci obrzuciły Głowę Państwa kwiatami. Następnie Mościcki udał się pod pobliską Dyrekcję Skarbu gdzie odebrał defiladę 1 PSP.

Prezydent RP Ignacy Mościcki na Plantach, październik 1921. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Po wybuchu wojny Niemcy usunęli pomnik Mickiewicza i Grób Nieznanego Żołnierza. Działy się tutaj też dantejskie sceny: w 1939 r. rozstrzelano na Plantach kilku Żydów. 18 maja 1940 r. wydano rozporządzenie na mocy którego Żydom był zabroniony wstęp do miejskiego ogrodu. Lata wojny to też działalność „Delegatury na Plantach”, a więc Rady Głównej Opiekuńczej, która pomagała potrzebującym. Jej siedziba znajdowała się na Jagiellońskiej 37. Działała w niej m.in. Jadwiga Wolska. Stąd płynęła szerokim strumieniem pomoc dla uciśnionych – ta legalna i mniej oficjalna. Wydawano obiady potrzebującym, wysyłano pomoc do obozów koncentracyjnych, leczono ubogich, pomagano finansowo ludziom, dostarczano leki i żywność do getta, kwaterowano przesiedleńców.

Odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza na nowosądeckich Plantach. 4.11.1962. Fot. Mieczysław Jarończyk / Twój Sącz

Po wojnie Planty zostały wzbogacone o pomnik Adama Mickiewicza, który ustawiono tutaj w 1962 r. z okazji 670 – lecia lokacji miasta. W kolejnych latach miejsce to pozyskiwało bardziej lub mniej udane elementy ozdobne. Dziś ogród znowu jest popularnym miejscem wypoczynku Sądeczan.

Planty w Nowym Sączu z pomnikiem Adama Mickiewicza (od strony ul. Mickiewicza). 2016 rok. Fot. Janusz Miczek / Twój Sącz
Planty w Nowym Sączu z pomnikiem Adama Mickiewicza (od strony ul. Mickiewicza). 2016 rok. Fot. Janusz Miczek / Twój Sącz

Łukasz Połomski

Reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj