Przez grubo ponad 100 lat historii kina Nowy Sącz doczekał się kilku znanych postaci, których kariera na srebrnym ekranie lśniła latami. Przedstawiamy pięć kobiet – aktorek, które zdobyły serca publiczności często na całym świecie. Co je łączyło z naszym miastem?
Helena Modrzejewska
Jadwiga Helena Misel urodziła się w Krakowie w 1840 r. Znana jako Helena Modrzejewska jest określana mianem najwybitniejszej polskiej aktorki. Choć związała się ze sceną teatralną, to nie może jej braknąć w tym zestawieniu. W 1861 r. wystąpiła w Nowym Sączu, na pierwszej profesjonalnej scenie. Została członkiem Nowosądeckiego Towarzystwa Artystów Sceny Narodowej. Występowała w teatrach Galicji, a na przełomie lat 60 i 70. XIX w. przeniosła się do Warszawy. W 1876 r. wyjechała z mężem do Kalifornii, już wówczas uznawano ją za najwybitniejszą polską aktorkę. Została tam przyjęta entuzjastycznie, sama zaś otrzymała amerykańskie obywatelstwo. Jej kariera nabrała rozpędu – występowała w teatrach całego świata. Angażowała się w amerykańskie ruchy emancypacyjne kobiet. Od 1907 r. nie występowała. Wystąpiła w 260 rolach, choć największą sławę przyniosły jej bohaterki szekspirowskie. Zmarła w 1909 r. w New Port w Kalifornii.
Molly Picon
Urodziła się w 1898 r. w Nowym Jorku. Mężem Molly Picon był Jakub Kalich, chłopak z Rynku w Nowym Sączu. Stąd bardzo często bywała w mieście, gdzie żyła jej teściowa. Wizyty w Nowym Sączu często wspominała. Karierę na scenie rozpoczęła w wielu 16 lat – debiutowała w spektaklu Józefa Rumszyńskiego Little girl with big ideas. Jednym z najbardziej znanych filmów z jej udziałem był Idł mit dejm fidł (Jidl gra na skrzypcach). Molly uzyskała rekordową gażę jak na przedwojenne czasy – 10 tys. dolarów. Producentem filmu była znana wytwórnia Green. Film został ukończony w 1936 r. Zaznaczmy tutaj, że żaden muzyczny film żydowski nigdy wcześniej i później nie zdobył tak wielkiej popularności. Podobny sukces przyniósł jej film Mateczka. Na początku okresu międzywojennego Molly wystąpiła w kilku produkcjach filmowych austriackich: Das Judenmadel ( 1921 r., reż. Otto Kreisler), Hutet eure Tochter (1922 r.) oraz Ost und West (1923 r., dwa ostanie wyreżyserował słynny Sidney Goldin). Przy okazji wizyt w Polsce występowała w żydowskich teatrach. Po wojnie również występowała w USA. W 1946 r., została uwieńczona w żydowskiej kronice filmowej My, którzy przeżyliśmy. Aktorka zmarła w 1992 r. w USA.
Zofia Rysiówna
Urodziła się 17 maja 1920 r. w Rozwadowie, ale całe dzieciństwo i młodość spędziła w Nowym Sączu. Debiutowała 11 listopada 1928 r. na scenie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” pod okiem Bolesława Barbackiego. Wybuch wojny przerwał jej studia w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej. Czynnie uczestniczyła w ruchu oporu, brała udział w akcji uratowania Jana Karskiego. Swoją działalność przypłaciła pobytem w obozie Ravensbruck. Jej kariera nabrał rozpędu po wojnie. Występowała na scenach Krakowa, Poznania i Warszawy (m.in. Teatr Polski, Teatr Powszechny, Teatr Dramatyczny). Zagrała w 80 przedstawieniach teatralnych, 72 spektaklach Teatru Telewizji i prawie 300 Teatru Polskiego Radia oraz 19 filmach fabularnych i serialach. Wielokrotnie nagradzana i odznaczana. Miesięcznik „Teatr” w 1996 r. uznał ją za najlepszą aktorkę teatralną minionego półwiecza. Zofia Rysiówna zmarła 17 listopada 2003 r. i spoczywa w Nowym Sączu.
Danuta Szaflarska
Przyszła na świat 6 lutego 1915 roku w Kosarzyskach koło Piwnicznej. W okresie międzywojennym przeprowadziła się do Nowego Sącza. Na scenie sądeckiego „Sokoła” wystąpiła w wieku 9 lat. Jej talent wyłowił sam Bolesław Barbacki, znany sądecki społecznik. Wyjechała z Nowego Sącz do Krakowa, potem do Warszawy. Tam ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej. W 1939 r. debiutowała w spektaklu Szczęśliwe dni. W czasie wojny, do 1941 r., występowała w wileńskim Teatrze na Pohulance. Po zakończeniu wojny wystąpiła w pierwszym polskim filmie pt. Zakazane piosenki. Stała się pierwszą gwiazdą powojennego polskiego kina. Pracowała w Teatrze Starym w Krakowie (1945–1946), Teatrze Kameralnym w Łodzi (1946–1949), Teatrze Współczesnym w Warszawie (1949–1954), Teatrze Narodowym w Warszawie (1954–1966), Teatrze Dramatycznym w Warszawie (1966–1985) i w Teatrze Rozmaitości (od 2010). Stworzyła wiele niezapomnianych kreacji. Zagrała także w wielu filmach, m.in.: Dolina Issy Tadeusza Konwickiego, czy Janosik. Prawdziwa historia Agnieszki Holland. Zmarła 19 lutego 2017 r. w Warszawie.
Rita Sacchetto
Chyba najmniej znana aktorka związana incydentalnie z Sączem. Urodziła się w 1880 r. w Monachium. Od 1902 r. występowała na scenie jako zawodowa tancerka. Występowała w całej Europie stając się muzą wielu artystów. W latach 1908 – 1909 odbyła tournee po obydwu Amerykach, gdzie wystąpiła między innymi w Metropolitan Opera, działała na rzecz emancypacji kobiet. Występowała dla koronowanych głów, na największych scenach świata a jej suknie wychodziły z najlepszych domów mody. W 1914 r. przeprowadziła się do Berlina, gdzie założyła szkołę tańca. W 1913 r. rozpoczęła karierę jako aktorka. Pierwszą jej rolą był występ w filmie Odette. Grała także m. in. w Białej damie (1913 r.) czy Pięknej Evelin (1916 r.). W latach 1913 – 1915 była najlepiej opłacaną aktorką na świecie. Za sześć ról dostała 16 tysięcy dolarów. W 1918 r. wzięła ślub z Augustem Zamoyskim, polskim artystą. Zamieszkali w Zakopanem, a w ich domu gościła elita przedwojennej polskiej kultury. Niestety małżeństwo było nieudane i w 1930 r. właśnie w Nowym Sączu gwiazda światowego kina rozwiodła się. Wyjechała do Włoch, gdzie pędziła spokojne życie emerytki. Zmarła w styczniu 1959 r. w Genui.
Łukasz Połomski
