13 kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, ustanowiony przez Sejm RP w 2007 roku. W 2025 r. mija 85 lat od zamordowania przez Sowietów blisko 22 tysięcy polskich jeńców wojennych, wziętych do niewoli po agresji Związku Sowieckiego na Polskę 17 września 1939 r. W katyńskich dołach śmierci znalazło się 257 osób związanych z Nowym Sączem. Udało się ustalić, że wśród nich znaleźli się pionierzy sądeckiego sportu, szczególnie piłki nożnej. Byli nimi bracia Stefan i Eugeniusz Halscy oraz Tadeusz Czeppe.
Był taki mecz…
10 września 1911 r. nieistniejące boisko sportowe na błoniach wojskowych w Nowym Sączu było areną z pozoru nic nie znaczącego meczu piłki nożnej między miejscowymi drużynami „Sandecji” i gimnazjalnego „Grunwaldu-Czerwonych”. Zawody zakończyły się zwycięstwem drużyny „Grunwaldu” 2:0. Na pierwszy rzut oka to kolejne suche dane statystyczne, które wliczymy do historii początków piłki nożnej na Sądecczyźnie. Jednak ten mecz przeszedł do historii z kilku powodów. Po pierwsze, ktoś uznał że warto tę chwilę uwiecznić i do czasów współczesnych zachowała się fotografia jego uczestników. Po drugie, po żmudnych badaniach udało się ustalić tożsamość znakomitej większości uwiecznionych na zdjęciu. Dzięki głębszej analizie okazało się, że tego dnia w barwach „Grunwaldu” zagrali bracia Eugeniusz i Stefan Halscy oraz Tadeusza Czeppe. Połączył ich młodzieńczy zapał i pasja do footballu. Wtedy jeszcze nie wiedzieli, że dwadzieścia dziewięć lat później połączą ich katyńskie doły śmierci…
Tadeusz Czeppe (1893-1940)
Choć urodził się w Tarnobrzegu, jego życiowe losy skrzyżowały się z Nowym Sączem w latach młodzieńczych. W latach 1908-1913 kształcił się w murach miejscowego c. k. Gimnazjum II. W tym czasie aktywnie uczestniczył w zajęciach szkolnego koła sportowego. Szczególnie upodobał sobie grę w piłkę nożną, czego wyrazem było uczestnictwo w kilku meczach rozgrywanych na „Jordanówce Kowalskiego” oraz błoniach wojskowych. W relacjach prasowych z października 1909 r. zamieszczanych w lwowskich dziennikach „Słowo Polskie” i „Wiek Nowy”, udało się odnaleźć ślad sportowej działalności Tadeusza. 29 września 1909 r. znalazł się w szkolnej drużynie występującej wówczas pod nazwą „Sandecja” przeciwko wadowickim gimnazjalistom ze „Skawy”.
Zobacz też Jak to ze stadionami Sandecji było?
Do momentu ukończenia szkoły w Nowym Sączu regularnie występował w meczach piłki nożnej gimnazjalnej drużyny, która w 1910 r., w związku z pięćsetną rocznicą zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem, zmieniła nazwę z „Sandecji” na „Grunwald-Czerwoni”. W międzyczasie nazwę „Sandecja” przejęła drużyna stworzona przez przybyłych z Lwowa braci Stanisława i Józefa Damsé. Właśnie przeciwko niej zagrał Tadeusz 10 września 1911 r. i został uwieczniony na fotografii uczestników tego wydarzenia.
Po zdaniu matury w czerwcu 1913 r. opuścił Nowy Sącz, i rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Dalszą naukę przerwał wybuch Wielkiej Wojny. W jej trakcie służył w 1 śląskim pułku armii austriackiej. Wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości służył w Wojsku Polskim i walczył przeciwko bolszewickiej Rosji w 1920 r. Po zakończeniu walk, pozostał w wojsku w służbie czynnej. W czasie wojny obronnej Polski we wrześniu 1939 r. przeszedł szlak bojowy wadowickiego 12 pułku piechoty. Wzięty do niewoli przez Sowietów, był jeńcem obozu w Ostaszkowie. Został zamordowany przez NKWD zaraz po 5 maja 1940 r. w Twerze. Pochowany w zbiorowych dołach śmierci w Miednoje. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości a także austriackim Krzyżem Wojskowym Karola i Brązowym Medalem Waleczności.
Bracia Halscy, Eugeniusz (1893-1940) i Stefan (1893-1940)
Bracia bliźniacy przyszli na świat w Żywcu, jednak dzieciństwo i młodość spędzili w Nowym Sączu. Obydwoje uczęszczali najpierw do c. k. I Gimnazjum a potem do c. k. II Gimnazjum. W latach szkolnych aktywnie uczestniczyli na polu społecznym i wychowania fizycznego. Eugeniusz był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, i razem z bratem w Związku Strzeleckim. Wraz z Stefanem występował gimnazjalnej drużynie piłki nożnej „Grunwald-Czerwoni”. 10 września 1911 r. obydwoje wystąpili w wygranym 2:0 meczu przeciwko „Sandecji”, co uwieczniono na zbiorowej fotografii uczestników tego wydarzenia.
Po ukończeniu II Gimnazjum, Stefan podjął dalszą naukę w Męskim Seminarium Nauczycielskim w Starym Sączu. Eugeniusz natomiast podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1922 r. obronił doktorat. Po wybuchu Wielkiej Wojny w 1914 r. bracia znaleźli się na froncie w szeregach 32 pułku Obrony Krajowej „Neu Sandez” armii austriackiej, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości walczyli przeciwko bolszewickiej Rosji w 1920 r. Po zakończeniu walk o kształt granic Rzeczypospolitej, Stefan pozostał w wojsku, natomiast Eugeniusz został sędzią w Toruniu i Grudziądzu. W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 r. zostali zmobilizowani. Stefan przeszedł szlak bojowy 42 pułku piechoty, wziął udział w obronie Brześcia nad Bugiem. Eugeniusz natomiast 4 Dywizji Piechoty w Rzeszowie. Obydwoje dostali się do niewoli sowieckiej. Zostali umieszczeni w obozie w Starobielsku, następnie zamordowani przez NKWD Charkowie i pochowani w zbiorowej mogile w Piatichatkach. Wielokrotnie odznaczani m. in. Medalami Niepodległości.
Piotr Kazana
