Powyżej ogłoszenie z Informatora usługowo-turystycznego województwa nowosądeckiego – dodatku do Tygodnika Demokratycznego, datowanego na lipiec 1983. Dzięki niemu możemy przypomnieć sobie adresy wszystkich (?) sklepów Przedsiębiorstwa Eksportu Wewnętrznego „Pewex” w Nowym Sączu i innych miastach ówczesnego województwa.
Wydawnictwo zawiera informacje o miejscowościach turystycznych Sądecczyzny, schroniskach, lokalach gastronomicznych czy muzeach. Było prawdopodobnie elementem działań władz chcących udowodnić, że „normalizacja” w kraju postępuje. Pamiętajmy że w grudniu 1981 roku wprowadzono stan wojenny: przez wiele miesięcy obowiązywał zakaz przemieszczenia się bez przepustek, nocą była godzina milicyjna i wiele innych ograniczeń. Turyści z Zachodu praktycznie nie przyjeżdżali. Stan wojenny zawieszono z końcem 1982 roku a zniesiono 22 lipca 1983 roku.
Należy pamiętać, że Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego „Pewex” powstało w 1972 roku z przekształcenia sklepów dewizowych banku PeKaO.
Prowadziło sklepy sprzedające za waluty (oraz tzw. bony towarowe PeKaO) luksusowe towary, niedostępne w PRL w zwykłych sklepach. Państwo z pomocą Peweksów ściągało dewizy z rynku, potrzebne m.in. do handlu z Zachodem. Pamiętajmy też, że obywatele nie mogli legalnie handlować walutą (to w teorii robiły tzw. koniki, czyli handlarze w dużej części będący na usługach Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej).
Ogłoszenie przypomina nam, że sklepy z nieosiągalnymi „normalnie” w Polsce towarami jak jeansy, markowe papierosy, sprzęt rtv światowych marek, eleganckie kosmetyki, zabawki i nawet gumy do żucia, były wyłącznie w centrum Nowego Sącza. W latach 80. mogliśmy to wszystko kupić (jeśli np. mieliśmy bony lub dolary) na ulicy Jagiellońskiej 7 i 38, ul. Kościelnej (dziś Wyszyńskiego) oraz w mniejszych punktach w hotelach Orbis-Beskid oraz Panorama.
Nieco podobny do Peweksu był sklep przedsiębiorstwa Baltona, który działał w Nowym Sączu w pawilonie na rogu ul. Barskiej i Lwowskiej. Początkowo Baltona zajmowała się zaopatrzeniem statków i marynarzy i mogli w niej kupować pracujący za granicą. Sklepy, podobne do Peweksów, dostępne dla posiadaczy bonów i dewiz, Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Baltona zaczęło otwierać w latach 80. I właśnie wtedy pojawił się sklep Baltony także w naszym mieście.
Baltona z Sącza zniknęła ale wciąż ma m.in. sklepy wolnocłowe na lotniskach. Natomiast Pewex, jako siać sklepów, nie przetrwał.
Już pod koniec lat 80. kiedy nasi rodacy mogli już swobodniej podróżować po świecie i przywozić najrozmaitsze towary, Peweksy zaczęły tracić znaczenie. W 1990 roku wprowadzono wymienialność złotówki a rok później w Peweksach można było płacić tylko złotówkami. Firma na wolnym rynku już nie radziła sobie. Sklepy zaczęto zamykać i do końca lat 90. praktycznie zniknęły z naszego pejzażu.
(zim)
