Synagoga wraca do funkcji religijnej. Muzeum oddało klucze

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie przejęła od Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu budynek synagogi, w którym przez ostatnie kilkadziesiąt lat działała Galeria Dawna Synagoga, filia Muzeum. Gmina zamierza przywrócić synagodze jej pierwotną funkcję.

Najpierw ma zostać przeprowadzony remont synagogi przy ul. Berka Joselewicza. Ma się tym zająć Fundacja Bonei Sanz Polska, która wynajęła synagogę od właściciela – Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, spadkobiercy wszystkich ocalałych synagog w Małopolsce –  ma również zająć jej przywróceniem do funkcji religijnych oraz jej późniejszym utrzymaniem.

– W przyszłości synagoga nie może być otwierana tylko na czas przyjazdu pielgrzymów. Powinna być otwarta cały czas, aby wszyscy mieli możliwość poznania różnic między jednym a drugim Kościołem czy modlitewnią – mówi przewodniczący Gminy Tadeusz Jakubowicz.

W sierpniu Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu wyprowadziło się ze swojej byłej filii. Zbiory przeniesiono do Miasteczka Galicyjskiego, a część pracowników pracuje obecnie w Galerii Marii Ritter. Muzeum Okręgowe liczy, że docelowo uda mu się otrzymać inny budynek do swoich potrzeb. Mowa jest m.in. o należącym do miasta budynkiem po byłym ośrodku opiekuńczo-wychowawczym u zbiegu Naściszowskiej i Lwowskiej.

Fundacja Bonei Sanz Polska, kierowana jest przez mieszkającego na stałe w Nowym Jorku rabina sądeckiego Joela Halberstama, praprawnuka cadyka Chaima Halberstama (którego grób w Nowym Sączu odwiedza tysiące chasydów z całego świata). Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego Bonei Sanz wcześniej wykupiła dom i działkę naprzeciw sądeckiego cmentarza żydowskiego. Urządzono już tam koszerną kuchnię i łazienkę, obecnie trwają prace związane z budową w ogrodzie mykwy – rytualnej łaźni.

Galeria Dawna Synagoga to XVIII wieczny budynek gminnej synagogi. Pod względem architektonicznym należy do tzw. synagog dziewięciopolowych, o sklepieniu wspartym pośrodku na czterech kolumnach. Przebudowany na przełomie XIX i XX w. po pożarze w 1894 roku. W czasie okupacji hitlerowskiej zdewastowana i obrabowana synagoga znalazła się w obrębie zamkniętego getta. W czasie wojny oraz już po niej w synagodze urządzono magazyny.

Muzeum użytkowało synagogę bezpłatnie, od 1971 roku (po przekazaniu jej przez ówczesną Kongregację Wyznania Mojżeszowego). Po kapitalnym remoncie i adaptacji na cele wystawiennicze udostępniono ją zwiedzającym w 1982 roku . W Galerii była stała ekspozycja (mieszcząca się w przedsionku) poświęcona sądeckim Żydom, natomiast w głównej sali modlitw prezentowane były wystawy zmienne z dziedziny historii, sztuki i kultury.

(JO)