Niewielka uliczka Franka Zubrzyckiego w nowosądeckiej Zawadzie wkrótce zmieni nazwę na skutek obowiązującej od września ub. roku ustawy „dekomunizacyjnej”, choć jeszcze nie wiadomo na jaką. Ale Urząd Miasta zapewnia, że nie należy spodziewać się już innych zmian, nawet w przypadku budzącej u niektórych wątpliwości ul. Waryńskiego.
Samorządy lokalne mają czas do początku września na dostosowanie się do wymogów ustawy „o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej”.
W Nowym Sączu zdecydowano o zmianie nazwy Franka Zubrzyckiego, odchodzącej od ul. Nawojowskiej uliczki z kilkunastoma domami. „W ocenie Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nazwa powyższa [Zubrzyckiego] powinna zostać zmieniona jako wypełniająca normę art. 1 Ustawy” – przytoczono w uzasadnieniu projektu uchwały Rady Miasta Nowego Sącza w tej sprawie.
Ustęp 1 art 1. rzeczonej Ustawy mówi, iż „Nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, nadawane przez jednostki samorządu terytorialnego nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować”.
Franek Zubrzycki (ps. Mały Franek, 1915-1942) jak czytamy w uzasadnieniu uchwały, to „działacz konspiracji stalinowskiej w II RP, w czasie wojny członek komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej, dowódca grupy zbrojnej GL, wykreowany przez propagandę PRL na pierwszego dowódcę „oddziału partyzanckiego””.
We wtorek Rada Miasta miała podjąć uchwałę o zmianie nazwy ul. Zubrzyckiego na Franciszki Pisztkowej, ale projekt, na prośbę prezydenta, został zdjęty z porządku obrad. Jak wyjaśniło nam Biuro Prasowe Urzędu Miasta Nowego Sącza, 20 mieszkańców ul. Zubrzyckiego zawnioskowało o zmianę nazwy na ul. Tadeusza Ryby. – Zdaniem wnioskodawców nazwa ul. Franciszki Pisztkowej nastręczy im trudności w wymowie i pisowni tej nazwy. Dlatego prezydent chce rozpatrzyć wszystkie wnioski obywatelskie, podtrzymując jednocześnie decyzje o zmianie nazwy tej ulicy – wyjaśniła nam Renata Stawiarska z Referatu Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta.
Nowa patronka ulicy z projektu uchwały Rady Miasta to Franciszka Pisztkowa (1833-1915). Była ostatnią właścicielką Zawady i Nawojówki. Swoje dobra przekazała dla fundacji Zakładu Wychowawczego dla nieuleczalnie chorych chłopców, nazywanego również Zakładem dla Kalek i Opuszczonej Młodzieży. Po II wojnie stworzono w nim Państwowy Zakład Specjalny dla Dorosłych. Dziś działa w tych budynkach (przy ul. Nawojowskiej 159) i na tym terenie Dom Pomocy Społecznej. Natomiast proponowany przez mieszkańców Tadeusz Ryba (ps. Jeleń, ur. 1928) to zmarły w październiku 2016 roku żołnierz antykomunistycznej Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej, skazany w 1949 roku na dożywocie, amnestionowany w 1956 roku i zrehabilitowany oraz awansowany do stopnia porucznika w 1993.
Ustawa „dekomunizacyjna” budzi wątpliwości co do kilku innych nazw ulic w mieście. Dlatego urzędnicy wystąpili o opinię prawną w sprawie ulic Ludwika Waryńskiego (osiedle Szujskiego) oraz Zygmunta Marka (Stara Kolonia) do krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Waryński był socjalistycznym działaczem, założycielem (w 1882 roku) pierwszej w Polsce komunistycznej partii „Proletariat”, znanym także ze 100-złotowych banknotów z czasów PRL. Natomiast Zygmunt Marek (1872-1931) to polityk socjalistyczny, wybrany w 1919 z okręgu wyborczego Nowy Sącz do Sejmu (z listy PPSD); był też m.in. wicemarszałkiem Sejmu.
– W opinii Instytutu Ludwik Waryński upamiętnia postać, która nie spełnia normy art. 1 ustawy. Natomiast według IPN Zygmunt Marek upamiętnia osobę zasłużoną dla niepodległości Polski i dla wolności jej obywateli – poinformował nas Krzysztof Witowski, rzecznik Prezydenta Miasta Nowego Sącza.
– Warto podkreślić, że większość nazw ulic w Nowym Sączu, których patroni spełnialiby normę art. 1 ustawy, zostały zmienione uchwałą nr XII/98/91 Rady Miejskiej w Nowym Sączu z dnia 5 października 1991 roku w sprawie zmiany nazwy ulic. Zmieniono wówczas nazwy kilkudziesięciu ulic na terenie miasta – dodaje rzecznik prezydenta.
Jak przypomina Wiesław Piprek, przewodnik PTTK i znawca historii miasta, głównymi orędownikami zmian nazw ulic na początku lat 90. byli Irena Styczyńska i Józef Bieniek. – Nie można im odmówić profesjonalizmu. Zrobili to bardzo solidnie po długiej dyskusji i starannym przyglądnięciu się życiorysom – byłem świadkiem tych prac – wspomina Wiesław Piprek.
W tamtym okresie w Nowym Sączu zmieniono m.in patronów ulic (w nawiasach nowa nazwa): Berlinga (Witosa), Bieruta (Grota-Roweckiego), Braterstwa Broni (Gurgacza), Gagarina (Wacława II), Gwardii Ludowej (Prażmowskiego), Kasprzaka (Długoszowskiego), Manifestu Lipcowego (Na Rurach), Sawickiej (ks. Szymaszka), Świerczewskiego (1 Pułku Strzelców Podhalańskich), Związku Walki Młodych (Andersa).
(JO)
