Uprzedzili demonstrantów i zdemontowali symbole

Dziś (5 listopada) władze miasta nakazały demontaż tablicy „Za naszą sowiecką ojczyznę” z pomnika chwały Armii Czerwonej przy al. Wolności w Nowym Sączu. W najbliższą niedzielę miała odbyć się manifestacja, której uczestnicy zapowiedzieli własnoręczne zniszczenie pomnika.

Tymczasem obawiające się zamieszek władze same przystąpiły do demontażu sowieckich symboli. Poniżej „oświadczenie  w sprawie likwidacji symboliki sowieckiej na pomniku przy mogile wojennej przy Al. Wolności w Nowym Sączu” podpisane przez wiceprezydenta Nowego Sącza Jerzego Gwiżdża.

31 października 2014 roku spotkałem się z organizatorami zamierzonej na  9 listopada 2014 roku demonstracji pod pomnikiem przy mogile żołnierzy Armii Czerwonej przy Al. Wolności w Nowym Sączu. Moi rozmówcy oświadczyli, że uczestnicy demonstracji doprowadzą do usunięcia symboli sowieckich na pomniku przy Al. Wolności, przy użyciu stosownych narzędzi takich jak młotki, łomy, kilofy.

Po rozmowie z prezydentem miasta Ryszardem Nowakiem, zwróciłem się do Wojewody Małopolskiego o wyrażenie zgody na demontaż płaskorzeźby i zatarcie innych symboli sowieckich na pomniku w dniu 5 listopada 2014 roku. Zakres planowanych działań jest zgodny z wyrażoną na piśmie wolą Rady Ochrony Walk i Męczeństwa i nie godzi w stosunki polsko-rosyjskie. Wojewoda Małopolski Jerzy Miller w rozmowie telefonicznej wieczorem 4 listopada 2014 roku odniósł się pozytywnie do mojego wystąpienia. 

W konsekwencji z pomnika zostały usunięte symbole świadczące o sowieckiej dominacji nad Polską. Zdemontowana płaskorzeźba, zgodnie z decyzją Wojewody Małopolskiego, została zdeponowana w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu.

Podczas prac nie naruszono grobu żołnierzy Armii Czerwonej, który pozostaje przy Al. Wolności do czasu zapowiedzianego przez Wojewodę Małopolskiego przeniesienia szczątków żołnierskich na miejsce wyznaczone na cmentarzu komunalnym przez prezydenta miasta Nowego Sącza w styczniu 2013 roku. Wojewoda Małopolski zapowiedział ekshumację zwłok na 2015 rok.

Podejmując działania w tej sprawie, po rozmowie z determinowanymi w swej postawie organizatorami demonstracji i w uzgodnieniu z prezydentem miasta Ryszardem Nowakiem, miałem na uwadze przede wszystkim zapobieżenie powtórnemu starciu się demonstrujących  z policją w odniesieniu do obcej, także przez władze sądeckie nietolerowanej w przestrzeni publicznej symboliki sowieckiej dominacji, którą w Nowym Sączu wyrażały płaskorzeźba i inskrypcje na pomniku przy mogile wojennej przy Al. Wolności. Pragnę podkreślić, iż odnosimy się z szacunkiem do żołnierzy – osób spoczywających do czasu ekshumacji Ich szczątków przy Al. Wolności w znajdującym się tam grobie. Z szacunkiem odnosimy się też do obowiązującego prawa. Usunięcie symboliki sowieckiej z pomnika przy mogile wojennej jest zgodne z prawem.

Wyrażam nadzieję, że po podjętych działaniach nie dojdzie 9 listopada 2014 roku do żadnych incydentów pod mogiłą przy Al. Wolności, albowiem to co nam, Polakom, zostało narzucone siłą, nie powinno być źródłem konfliktu pomiędzy nami, Polakami.

Pomnik wdzięczności Armii Czerwonej zbudowano w 1945 pod przymusem i na polecenie wojskowych władz radzieckich.

Tuż po odsłonięciu wysadzili go w powietrze żołnierze podziemia niepodległościowego. Szybko odbudowano monument. Chroniony był potem przez UB i MO. Pod pomnikiem jest grób prawdopodobnie sześciu żołnierzy Armii Czerwonej. Po wielu latach sporów w ubiegłym roku podjęto decyzję o przeniesieniu prochów żołnierzy Armii Czerwonej spod pomnika przy al. Wolności na cmentarz komunalny i pochowaniu w kwaterze żołnierzy radzieckich (na Cmentarzu Komunalnym w 35 kwaterach zbiorowych pochowanych jest 736 radzieckich żołnierzy). Uzgodnienia dotyczące ekshumacji (także ze stroną rosyjską) należą do wojewody a wskazanie miejsca pochówku do władz miasta. Sam pomnik uchwałą Rady Miasta jeszcze z 1992 roku powinien zostać rozebrany, jednak do dziś nikt z rządzących miastem uchwały nie wykonał.

Manifestację pod pomnikiem zapowiadano na 9 listopada.

„Prosimy wszystkich uczestników o zabranie ze sobą młotków, młotów i innych narzędzi do usuwania tego rodzaju śmieci. Naszym symbolicznym zachowaniem pokażemy wolę najważniejszego suwerena, czyli narodu, do życia w kraju wolnym od pomników okupanta. Wszystkim, którzy mają wątpliwości, co zrobić, przypominamy, że czekamy już 25 lat. Nikt za nas tego nie zrobi. To jest nasza odpowiedzialność za patriotyzm, za Polskę, i nikt nas z tego obowiązku nie może zwolnić. My jesteśmy wykonawcami Testamentu Żołnierzy Niezłomnych” – napisali organizatorzy w zaproszeniu, pod którym podpisali się m.in.: działacze Związku Konfederatów Polski Niepodległej 1979-89, Ruchu Byłych i Przyszłych Więźniów Politycznych „Niezłomni”, Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych, Stowarzyszenia „Młodzi Konfederaci”, Ruchu Obrony Praworządności – Zygmunt Miernik i Konfederacji Polski Niepodległej „Niezłomni”.

– Odnieśliśmy sukces, jako środowiska niepodległościowe, w walce z pozostałościami po komunizmie. Cieszę się, że władze Nowego Sącza poszły w końcu po rozum do głowy i pokazały, że nie jest im obca racja stanu. Teraz wojewoda powinien dokonać ekshumacji znajdujących się tam szczątków. Władze Nowego Sącza muszą się zastanowić co zrobić z pozostałym monumentem bez znaków sowieckich. Nie ma sensu zostawiania go w tym miejscu w takiej formie – powiedział Radiu Kraków Jerzy Bukowski z Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych. Według niego zapowiadana na niedzielę demonstracja nie jest konieczna, ale decyzji o jej odwołaniu jeszcze nie podjęto.

(z)