Niemcy w Nowym Sączu, wrzesień 1939

Na aukcjach internetowych serwisu ebay pojawiło się niedawno kilka nieznanych wcześniej fotografii Nowego Sącza i okolic zrobionych we wrześniu 1939 roku. Sprzedaje je m.in. niemiecki handlarz staroci ze sklepu „Kite’s Kuriose Raritäten”, specjalizujący się właśnie w zdjęciach z okresu II wojny światowej.

Na jednym z wystawionych na sprzedaż zdjęć widzimy żołnierzy niemieckich (w opisie jako „piechota górska”) przy pojazdach zaparkowanych na łące nad Dunajcem. W tle wyraźnie widoczny jest most heleński.

Ciekawa jest data na tylnej części odbitki, napisana prawdopodobnie przez autora zdjęcia – jak można się domyślać – niemieckiego żołnierza. Wynika z niej, że fotografia została zrobiona 5 września 1939 roku. Natomiast źródła dotyczące okupacji w czasie II wojny podają, że wojska niemieckie wkroczyły do Nowego Sącza 6 września. Są dwa wyjścia – albo autor opisu pomylił daty, albo rzeczywiście Niemcy byli w Nowym Sączu już 5 września!

Unikalna jest inna fotografia, pochodząca prawdopodobnie od tego samego sprzedawcy, zamieszczona w serwisie Fotopolska przez użytkownika „esski”. Według opisu została wykonana we wrześniu 1939 w nieznanym miejscu. Szybko jednak została zidentyfikowana – bez wątpienia pokazuje fragment nowosądeckiego ratusza z niemieckimi pojazdami na brukowanym rynku na pierwszym planie i krzątającymi się przy nich żołnierzami.

Udało się nam skontaktować z Holgerem Erdmannem, Niemcem prowadzącym internetową stronę “Kfz. of the Wehrmacht” opisującą pojazdy używane przez niemieckie wojsko przed i w czasie II Wojny Światowej. Zidentyfikował ciężarówki (po lewej stronie fotografii) jako pojazdy budowane na standardowym podwoziu – „Einheits-Lastkraftwagen” – produkowane od 1937 roku przez znanych do dziś producentów, m.in. MAN oraz Daimler-Benz. Auta po prawej to ciężarówki „Praga RV”, produkowane od 1936 roku dla armii Czechosłowackiej. Po aneksji Czech przez III Rzeszę w 1939 roku wozy zostały zarekwirowane przez Wehrmacht i służyły armii niemieckiej.

W opinii Leszka Zakrzewskiego z nowosądeckiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego pod ratuszem stoją dwa „Einheitsdiesel-LKW” (2,5 t) 6×6 Typ HWA 526 D, dwie Pragi RV a z tyłu prawdopodobnie Opel Super 6 Cabriolet. – Ktoś, kto „siedzi dobrze” w niemieckim sprzęcie – mając tablice rejestracyjne Wehrmachtu, mógłby nawet pokusić się o sprawdzenie numerów tablic – a stąd zidentyfikować jednostkę – uważa Leszek Zakrzewski.

Jednak Zakrzewski ma wątpliwości co do daty wykonania fotografii. – Ciekawe zdjęcie ale czy aby na pewno z września 1939 roku? Słońce jest dość wysoko – sądząc po cieniach na dachu ratusza. Widać ozdobne barierki na dachach ratusza i kamienne wazy w obu otworach – na prawo i lewo od wejścia – zastanawia się Leszek Zakrzewski.

Jego zdaniem dużo kolumn samochodowych przejeżdżało przez Nowy Sącz szczególnie między latem 1944 a styczniem 1945. – Było to zaplecze frontu i Niemcy wynajmowali w mieście całą masę kwater w prywatnych domach, a samochody stały w kolumnach przy uliczkach – wyjaśnia Zakrzewski.

(JO)